Bàn ve Dich thuat

T?i sao vi?t v? d?ch ?

"Th?c hành sinh ra hi?u bi?t,
hi?u bi?t ti?n lên lý lu?n,
lý lu?n lãnh d?o th?c hành."

Bác H?.

Khi ta làm m?t vi?c gì, thu?ng ph?i xu?t phát t? nhu c?u và/ho?c mong mu?n. Trong giai do?n h?c d?ch c?a chúng tôi vào cu?i th?p niên 90 và d?u th?p k? 2000, tài li?u và sách v? lý thuy?t d?ch thu?t b?ng ti?ng Vi?t khá hi?m hoi. Cu?n D?ch thu?t và T? do c?a Ts. H? D?c Túc, do Nhà xu?t b?n H?ng D?c, Phuong Nam Book và tru?ng D?i h?c Hoa Sen ph?i h?p phát hành, ch? du?c ra m?t vào nam 2012. B?n d?ch c?a cu?n sách "Nh?p môn nghiên c?u d?ch thu?t: Các lý thuy?t và ?ng d?ng" c?a tác gi? Jeremy Munday, do Tr?nh L? d?ch và xu?t b?n nam 2009, là m?t trong s? ít tài li?u d?ch b?ng ti?ng Vi?t có s?n. Sinh viên chúng tôi th?i dó ch? y?u t?p trung vào vi?c rèn luy?n k? nang th?c hành và h?c h?i t? kinh nghi?m th?c t? c?a gi?ng viên. M?c dù hi?u r?ng không ai có th? làm du?c m?i vi?c, nhung nhu c?u chung c?a m?i ngu?i h?c d?ch là mu?n hi?u sâu hon v? lý thuy?t d?ch thu?t.

Trong quá trình d?ch, s? không tránh kh?i nh?ng lúc ta c?m th?y b?i r?i vì không bi?t nên d?ch nhu th? nào cho chính xác. C? khi d?ch nói hay vi?t, có nh?ng tình hu?ng d?t chúng ta vào nh?ng hoàn c?nh có th? g?i là "éo le" , khi?n vi?c d?ch tr? nên khó khan, làm chúng ta m?t phuong hu?ng vì không bi?t cách ti?p c?n và x? lý. D? gi?i quy?t nh?ng v?n d? này, hi?u bi?t v?ng ch?c v? lý thuy?t d?ch thu?t là vô cùng quan tr?ng. Chúng ta bi?t là th?c hành và lý thuy?t luôn di dôi và h? tr? l?n nhau, giúp ta d?i m?t v?i m?i tình hu?ng m?t cách t? tin và hi?u qu?, nhu tinh th?n c?a tiêu d? bài báo Bác H? dang trên Báo Nhân Dân, s? 17, ngày 19/7/1951 (trang 3, 4): "Th?c hành sinh ra hi?u bi?t, hi?u bi?t ti?n lên lý lu?n, lý lu?n lãnh d?o th?c hành.".2

N?u nhìn ra tình hình th? gi?i hi?n nay, lý thuy?t v? d?ch thu?t ch? du?c công nh?n chính th?c t? nh?ng nam 1970, t?c là cách dây hon nammuoi nam. V?i s? phát tri?n và ph? bi?n m?nh m? c?a công ngh? thông tin và Internet nhu hi?n này, vi?c ti?p c?n tài li?u v? d?ch thu?t tr? nên d? dàng hon r?t nhi?u. Ngu?i h?c không c?n ph?i di xa ho?c ph? thu?c vào m?i quan h? d? có th? ti?p c?n thông tin chuyên ngành. Tuy nhiên, thách th?c ? dây là làm th? nào d? hi?u rõ các ngu?n tài li?u nu?c ngoài và làm sao d? chuy?n ng? chúng sang ti?ng Vi?t m?t cách chính xác.

Trong b?i c?nh toàn c?u hóa ngày càng sâu r?ng nhu hi?n nay, vi?c ti?p c?n các bài d?ch ho?c tài li?u d?ch sang ti?ng Vi?t t? ngu?n ngo?i qu?c tr? nên ph? bi?n hon bao gi? h?t. Trong khi m?ng Internet phát tri?n m?nh m? và không gian không gian thông tin tr? nên m? c?a hon, nh?ng ngu?i làm nghiên c?u và chuyên gia không ch? ? Vi?t Nam mà kh?p noi ph?i d?a vào tài li?u dã du?c d?ch d? thu th?p thông tin, cung nhu d?ch các tài li?u c?a h? ra ti?ng nu?c ngoài. Tuy nhiên, ki?n th?c chuyên môn không luôn di kèm v?i ki?n th?c v? d?ch thu?t. Di?u này d?n d?n tình tr?ng ho?c không hi?u dúng các n?i dung dã du?c d?ch t? các ngôn ng? khác, ho?c làm các ki?n th?c chuyên môn b? bi?n d?ng trong quá trình d?ch thu?t. Do v?y, s? h?u m?t s? ki?n th?c co b?n v? d?ch thu?t là không th? thi?u. Di?u này không ch? quan tr?ng d?i v?i nh?ng ngu?i làm ngh? d?ch thu?t chuyên nghi?p mà còn v?i m?i ngu?i, d?c bi?t là nh?ng ngu?i th?c hi?n nghiên c?u khoa h?c d? phát tri?n kh? nang phán doán và c?nh giác trong vi?c dánh giá tài li?u d?ch sang ti?ng Vi?t, d?c bi?t là trong linh v?c chuyên môn, cung nhu có th? chuy?n ng? sang các ti?ng khác m?t cách chính xác khi c?n. Th?m chí, v?i s? h? tr? ngày càng t?t c?a các công ngh? h? tr?, vi?c n?m b?t và phân bi?t thông tin chính xác tr? nên càng quan tr?ng hon bao gi? h?t d? tránh nh?ng hi?u l?m và gi? v?ng s? minh b?ch và chính xác trong quá trình nghiên c?u và sáng t?o.

V?i m?t s? lý do chính dó, tôi mu?n vi?t cu?n sách Bàn v? D?ch thu?t này d? chia s? nh?ng kinh nghi?m cá nhân và ki?n th?c v? d?ch thu?t mà tôi dã h?c h?i và thu th?p du?c. Tuy nhiên, tôi nh?n th?c r?t rõ r?ng ki?n th?c c?a mình có h?n. Hon n?a, tài li?u tôi tham kh?o cung ch? gi?i h?n trong ba ngôn ng?: ti?ng Vi?t, ti?ng Anh và ti?ng Pháp. Di?u này có nghia là nh?ng gì tôi vi?t không tránh kh?i còn nhi?u h?nch? và thi?u sót.3

Ngoài ra, quá trình vi?t sách cung dòi h?i th?i gian và công s?c l?n t? vi?c nghiên c?u, vi?t, ch?nh s?a d?n vi?c xu?t b?n tru?c khi có th? d?n tay b?n d?c. Trong quãng th?i gian dó, nhi?u s? ki?n dã di?n ra...