Annelies Verbeke
Al die mensen, al die eeuwen
Ze wil naar Genua omdat ze er mensen kent en omdat ze de stad eerder, maar te vluchtig, bezocht. En ze wil naar Schwäbisch Hall omdat ze nog nooit van die plek heeft gehoord en de stadsnaam grappig vindt.
Genua. Haar Italiaanse vrienden zijn helaas nog mobieler dan zij: de ene werkt tijdens de week in Praag en de andere, die voornamelijk in Berlijn woont, is even in Italië, maar in Rome. Ze vinden het heel jammer. Haar Nederlandse collega die in Genua woont, en met wie ze het - dacht ze toch - wel kon vinden, antwoordt niet op de aankondiging van haar komst. Het hartje van de auteur doorstaat deze misrekeningen probleemloos. Starend uit het taxiraam richt ze zich in gedachten tot de stad: 'U en ik alleen, mevrouw.'
Ze herinnert zich de heuvels, de kleuren van de huizen, de haven, weet dat ze straks zal verdwalen in een kluwen van smalle straatjes, die het licht weren dat van boven de zee komt aanwaaien. De vrolijke taxichauffeur doet zijn uiterste best met vijf woorden Engels een gesprek met haar aan te knopen. En hij vraagt minstens tien euro te veel voor de rit begrijpt ze drie dagen later, als ze door een nors zwijgende, agressief rijdende maar eerlijker collega van hem naar de luchthaven terug wordt gebracht.
Het hotel ligt in de Via di San Sebastiano, middenin het historische centrum, vlakbij de Piazza De Ferrari. De auteur begint aan een behoedzaam eerste wandelingetje. Ze is zich ervan bewust niet het meest oriëntatief begaafde wezen op deze planeet te zijn, wat haar er tijdens reizen doorgaans niet van weerhoudt om onmiddellijk enthousiast verloren te lopen. Genua echter, zo meent zij te weten, is ontworpen om de weg kwijt te raken, en aangezien ze een tweetal uur later zal worden opgehaald voor het eerste Hausbesuch, lijkt het haar geen kwaad te kunnen voorzichtig te zijn bij deze eerste passen over de ongelijke ondergrond.
Twee straten verder vindt ze Mangini, een bijzonder mooie en aantrekkelijke Pasticceria. Met gemak duikt de auteur in haar geestestoestand van respectabele bejaarde - ze is dit jaar veertig geworden, maar sporadisch de bejaarde uithangen doet ze al langer - en nestelt ze zich tussen de zeventigers op het terras. Alleen in Italië houdt ze van ijs, en deze bol pistache is - ze begrijpt het van bij de eerste hap, de eerste smaakexplosie - niet voor verbetering vatbaar. Het Ding an sich is dus toch kenbaar.
Er komt een jonge bedelaar op blote voeten voorbij. Hij draait zijn kop naar haar toe als een vogel. Ze legt het wisselgeld in zijn hand, waarna hij ook krijst als een vogel, een tropische.
Het eerste Hausbesuch, bij vertaalster Anna Patrucco Becchi, zal plaatsvinden in de Via Vallechiara. Om er te geraken moeten de auteur en haar begeleiders van het Goethe-Institut door de Via Garibaldi, waar tientallen hoofdjes tussen de gevelornamenten haar toefluisteren dat ze niet uit Genua mag vertrekken eer ze de beroemde Palazzi dei Rolli heeft bezocht.
Anna woont in het stadsdeel van de toonaangevende intellectuelen en de politici, zo wordt de auteur verteld. Haar woonst lijkt een museum, wat, zo zegt ze zelf, veel afstofwerk met zich meebrengt. Het enorme terras, met een nog rianter uitzicht over de stad, lijkt bestemd om zomerse bruiloften op te organiseren. De auteur komt er echter voorlezen uit en praten over Fische retten, haar roman uit 2009, voor een germanofiele leesclub bestaande uit een tiental vrouwen en een man. De roman is al enkele jaren oud, maar het past wel hem hierheen te brengen, aangezien elk hoofdstuk zich afspeelt in een andere Europese havenstad - zij het niet in Genua.
Een tweede keer wordt ze eraan herinnerd dat het Ding an sich kenbaar is. Al laat ze zich liever niet in met begrippen als 'volksaard' - en heeft een van de Genuese vrienden ooit de verschillende types Italianen per provincie voor haar geïmiteerd - op tweehonderd meter van haar hotel maakt ze kennis met 'dé Italiaan'. Hij lijkt op Roberto Benigni en remt af voor het zebrapad. Niet alleen zit het fijngebouwde lichaam van de man in een indigo maatpak (Versace, ongetwijfeld) en houdt hij een Vespa tussen de benen, hij heeft ook zijn mobiele telefoon tussen (bijpassend indigo) helm en oor geklemd, zodat hij zijn handen vrij heeft om zijn luide conversatie mee te begeleiden. 'Ciao! Ciao!' hoort de auteur hem achter zich in het toestel lachen als ze de overkant bereikt. En dan die vele mensen die ze al jaren lijkt te kennen, althans als figurant.
's Ochtends besluit ze dat verdwalen nu wel geoorloofd is. Ze kiest eerste voor de Via XX Settembre, waar ze nauwelijks naar de winkels kijkt, wel naar de mozaïeken onder haar hakjes. Die plotse aandacht voor vloeren zal ook de volgende dagen aanhouden en de auteur zal huiswaarts keren met een veertigtal vloerfoto's. Zeepaardjes, sterren, schelpen. (Ze neemt weinig foto's maar eenmaal ze ermee begint slaat ze meestal obsessief aan het verzamelen.) De Genovese voorbijgangers die niet naar hun telefoonscherm kijken en zien wat ze doet, glimlachen begrijpend: ja, hun vloeren zijn mooi, daar zijn ze zich ten volle van bewust. Nu en dan worden de vloeren onderbroken door een bedelaar met een bordje met daarop Ho Fame.
Bij de Piazza della Vittoria maakt de auteur rechtsomkeer en even later dwaalt ze door de kleine straatjes. Wie van verrassingen houdt, moet naar Genua komen. Na elke nauwe donkere doorgang kan een kleurrijk plein het zonlicht liggen te reflecteren aan de voet van een eeuwenoude kerk. Gesteld dat een van de kleine viswinkels in dit labyrint je voorkeur draagt, hoe vind je die dan in hemelsnaam terug?
Achter de smalle etalages glimmen de gekste en meest lieftallige winkeltjes - paraplu's, snoep, vulpennen - en zelfs een klimmuur. Maar de zaak die de auteur helemaal week maakt - zonder twijfel het hoogtepunt van haar reis - is een kapsalon. Barbiere. Oker, turquoise, bordeaux. 'Mag ik een foto van u maken?' vraagt de auteur. De man knikt, verder knippend, blijkbaar krijgt hij deze vraag vaak. 'Mag ik uw ramen, vloeren, plafonds, lusters, spiegels, wasbakken, kraantjes, scharen, kwasten, alsook u en meneer met kleine kusjes bedekken?' wil ze nog vragen, maar waar zou ze zijn zonder beheersing? Al heel lang wordt de auteur bezocht door visioenen waarin zij kapster is. De omstandigheden waarbij zij in die visioenen wordt omgeven zijn zo gunstig dat ze alleen maar onrealistisch kunnen zijn, dat weet zij ook. Het voorbije jaar - moe van de literaire wereld en moe in het algemeen - werd zij desondanks meer dan ooit door dergelijke visioenen bezocht. En nu dit kapsalon. Het kenbare Ding an sich. Die avond zal ze lezen dat de Antica Barberia Giacalone Werelderfgoed is. O, ze zou daar zo graag werken!
Ze herkent de gevel van de San Lorenzo Kathedraal, die altijd in beweging lijkt door zuiltjes als kronkelende slangen en ander optisch bedrog. In het Palazzo Ducale loopt een Mucha tentoonstelling. De auteur heeft het gevoel bij haar reizen door Europa door Mucha tentoonstellingen te worden achtervolgd. Kijkend naar de affiche voor de ingang, merkt ze voor het eerst op dat Mucha's vrouwen elk een Genovese vloer achter hun hoofd hebben hangen.
Op het terras van Douce wordt er aan verschillende tafels Nederlands gepraat. De auteur eet vis in een restaurant nabij de Porta Soprana omdat ze daar enkel Italiaans hoort spreken, wat naderhand beschouwd voor de meeste restaurants lijkt te gelden. Het is vreemd: veel toeristen heeft ze hier nog niet gezien, maar de kuddes die achter een opgestoken paraplu aanlopen spreken allemaal Nederlands. Zouden Ilja Leonard Pfeijffers boeken daar verantwoordelijk voor zijn? Ze heeft het erover met degenen die ze tijdens het eerste en tweede Hausbesuch ontmoet. Sommigen hebben over haar collega gehoord en in Maddalena ontmoet ze die avond zelfs iemand die bij hem in de straat woont, maar hem nooit heeft durven aan te spreken. De auteur moedigt de vrouw aan dat wel te doen en vertelt haast meer over Ilja's boeken dan over de hare. Het is toch bijzonder eigenaardig dat ze niet in het Italiaans zijn verschenen en dat Genuezen geen weet hebben van deze eigenzinnige odes aan hun stad terwijl Ilja met de Engelse vertaling van La Superba wel door de VS reisde. Europa toch!
De auteur wordt rondgeleid door de wijk Maddalena, waar problemen zijn met prostitutie en drugs, en waar migranten hun onderkomen zoeken. Ze hoort Wolof en Spaans, bewondert een knap zestiende-eeuws theatertje dat weer in gebruik werd genomen. Haar gastheren en -dames behoren tot een groep met intussen honderdtwintig leden, die zich inspant om de gemeenschappen dichter bij elkaar te brengen. Eén manier om dat te doen is de gratis bibliotheek waar ze hun ontmoet. Ze voelt zich hier bijzonder thuis. De man van de auteur is van Senegalese oorsprong. Het vermengen van gemeenschappen is hun dagelijkse realiteit, en hoe vanzelfsprekend dat voor hen ook is, voor de maatschappij die hen omgeeft lijkt dat vaak niet zo te zijn. Het is goed na het oversteken van enkele landsgrenzen op gelijkgezinden te stuiten. En op Senegalese kleermakers.
Haar gesprekspartners doen er niet geheimzinnig over: 'De originele bevolking van Maddalena ziet de migranten als de vijand, maar de ware vijand is de maffia.' Het verbaast de auteur een beetje dat het woord zo onomwonden valt. Ze wordt meegetroond naar een muurschildering ter ere van de door de maffia vermoorde journalist Peppino Impastato.
Ze raakt aan de praat met een bijzonder echtpaar. Zij is een Noorse die in...
