Liber secundus

[Einleitung]

Dicite »io Paean« et »io« bis dicite »Paean«:

decidit in casses praeda petita meos.

laetus amans donat viridi mea carmina palma

praelata Ascraeo Maeonioque seni.

talis ab armiferis Priameïus hospes Amyclis5

candida cum rapta coniuge vela dedit;

talis erat qui te curru victore ferebat,

vecta peregrinis Hippodamia rotis.

quid properas, iuvenis? mediis tua pinus in undis

navigat, et longe, quem peto, portus abest.10

non satis est venisse tibi me vate puellam;

arte mea capta est, arte tenenda mea est.

nec minor est virtus, quam quaerere, parta tueri:

casus inest illic, hoc erit artis opus.

nunc mihi, si quando, puer et Cytherea, favete;15

nunc Erato, nam tu nomen amoris habes.

magna paro, quas possit Amor remanere per artes,

dicere, tam vasto pervagus orbe puer.

et levis est et habet geminas, quibus avolet, alas;

difficile est illis inposuisse modum.20

hospitis effugio praestruxerat omnia Minos;

audacem pinnis repperit ille viam.

Daedalus ut clausit conceptum crimine matris

semibovemque virum semivirumque bovem,

»sit modus exilio,« dixit »iustissime Minos;25

accipiat cineres terra paterna meos,

et, quoniam in patria fatis agitatus iniquis

vivere non potui, da mihi posse mori.

da reditum puero, senis est si gratia vilis;

si non vis puero parcere, parce seni.«30

dixerat haec, sed et haec et multo plura licebat

diceret, egressus non dabat ille viro.

quod simul ut sensit, »nunc nunc, o Daedale,« dixit

»materiam, qua sis ingeniosus, habes.

possidet et terras et possidet aequora Minos:35

nec tellus nostrae nec patet unda fugae.

restat iter caeli: caelo temptabimus ire.

da veniam coepto, Iuppiter alte, meo.

non ego sidereas adfecto tangere sedes;

qua fugiam dominum, nulla nisi ista via est.40

per Styga detur iter, Stygias transnabimus undas;

sunt mihi naturae iura novanda meae.«

ingenium mala saepe movent: quis crederet umquam

aërias hominem carpere posse vias?

remigium volucrum, disponit in ordine pinnas45

et leve per lini vincula nectit opus;

imaque pars ceris adstringitur igne solutis,

finitusque novae iam labor artis erat.

tractabat ceramque puer pinnasque renidens

nescius haec umeris arma parata suis.50

cui pater »his« inquit »patria est adeunda carinis;

hac nobis Minos effugiendus ope.

aëra non potuit Minos, alia omnia clausit:

quem licet, inventis aëra rumpe meis.

sed tibi non virgo Tegeaea comesque Bootae55

ensiger Orion aspiciendus erit:

me pinnis sectare datis; ego praevius ibo:

sit tua cura sequi, me duce tutus eris.

nam, sive aetherias vicino sole per auras

ibimus, impatiens cera caloris erit;60

sive humiles propiore freto iactabimus alas,

mobilis aequoreis pinna madescet aquis.

inter utrumque vola; ventos quoque, nate, timeto,

quaque ferent aurae, vela secunda dato.«

dum monet, aptat opus puero monstratque moveri,65

erudit infirmas ut sua mater aves;

inde sibi factas umeris accommodat alas

perque novum timide corpora librat iter;

iamque volaturus parvo dedit oscula nato,

nec patriae lacrimas continuere genae.70

monte minor collis, campis erat altior aequis;

hinc data sunt miserae corpora bina fugae.

et movet ipse suas et nati respicit alas

Daedalus et cursus sustinet usque suos.

iamque novum delectat iter, positoque timore75

Icarus audaci fortius arte volat.

(hos aliquis, tremula dum captat harundine pisces

vidit, et inceptum dextra reliquit opus.)

iam Samos a laeva (fuerant Naxosque relictae

et Paros et Clario Delos amata deo),80

dextra Lebinthos erat silvisque umbrosa Calymne

cinctaque piscosis Astypalaea vadis,

cum puer incautis nimium temerarius annis

altius egit iter deseruitque patrem.

vincla labant et cera deo propiore liquescit,85

nec tenues ventos bracchia mota tenent.

territus a summo despexit in aequora caelo;

nox oculis pavido venit oborta metu.

tabuerant cerae; nudos quatit ille lacertos

et trepidat nec quo sustineatur habet.90

decidit atque cadens »pater o pater, auferor« inquit;

clauserunt virides ora loquentis aquae.

at pater infelix, nec iam pater, »Icare« clamat,

»Icare,« clamat »ubi es, quoque sub axe volas?

Icare« clamabat; pinnas aspexit in undis.95

ossa tegit tellus, aequora nomen habent.

non potuit Minos hominis conpescere pinnas,

ipse deum volucrem detinuisse paro.

[Wie bekommt die Liebe Dauer?
Bildung statt Magie]

Fallitur, Haemonias si quis decurrit ad artes

datque quod a teneri fronte revellit equi.100

non facient, ut vivat amor, Medeïdes herbae

mixtaque cum magicis nenia Marsa sonis:

Phasias Aesoniden, Circe tenuisset Ulixem,

si modo servari carmine posset amor.

nec data profuerint pallentia philtra puellis;105

philtra nocent animis vimque furoris habent.

sit procul omne nefas! ut ameris, amabilis esto;

quod tibi non facies solave forma dabit.

sis licet antiquo Nireus adamatus Homero

Naïadumque tener crimine raptus Hylas,110

ut dominam teneas nec te mirere relictum,

ingenii dotes corporis adde bonis.

forma bonum fragile est, quantumque accedit ad annos,

fit minor et spatio carpitur ipsa suo.

nec violae semper nec hiantia lilia florent,115

et riget amissa spina relicta rosa;

et tibi iam venient cani, formose, capilli,

iam venient rugae, quae tibi corpus arent.

iam molire animum, qui duret, et adstrue formae:

solus ad extremos permanet ille rogos.120

nec levis ingenuas pectus coluisse per artes

cura sit et linguas edidicisse duas:

non formosus erat, sed erat facundus Ulixes,

et tamen aequoreas torsit amore deas.

o quotiens illum doluit properare Calypso125

remigioque aptas esse negavit aquas!

haec Troiae casus iterumque iterumque rogabat;

ille referre aliter saepe solebat idem.

litore constiterant; illic quoque pulchra Calypso

exigit Odrysii fata cruenta ducis.130

ille levi virga (virgam nam forte tenebat),

quod rogat, in spisso litore pingit opus.

»haec« inquit »Troia est« (muros in litore fecit),

»hic tibi sit Simoïs; haec mea castra puta.

campus erat« (campumque facit), »quem caede Dolonis135

sparsimus, Haemonios dum vigil optat equos.

illic Sithonii fuerant tentoria Rhesi;

hac ego sum captis nocte revectus equis -«

pluraque pingebat, subitus cum Pergama fluctus

abstulit et Rhesi cum duce castra suo;140

tum dea »quas« inquit »fidas tibi credis ituro,

perdiderint undae nomina quanta, vides?«

ergo age, fallaci timide confide figurae,

quisquis es, aut aliquid corpore pluris habe.

[Nachgiebiges Verhalten des Liebhabers]

Dextera praecipue capit indulgentia mentes;145

asperitas odium saevaque bella movet.

odimus accipitrem, quia vivit semper in armis,

et pavidum solitos in pecus ire lupos;

at caret insidiis hominum, quia mitis, hirundo,

quasque colat turres Chaonis ales habet.150

este procul, lites et amarae proelia linguae;

dulcibus est verbis mollis alendus amor.

lite fugent nuptaeque viros nuptasque mariti

inque vicem credant res sibi semper agi:

hoc decet uxores, dos est uxoria lites;155

audiat optatos semper amica sonos.

non legis iussu lectum venistis in unum;

fungitur in vobis munere legis Amor.

blanditias molles auremque iuvantia verba

adfer, ut adventu laeta sit illa tuo.160

non ego divitibus venio praeceptor amandi;

nil opus est illi, qui dabit, arte mea.

secum habet ingenium qui, cum libet, »accipe« dicit;

cedimus, inventis plus placet ille meis.

pauperibus vates ego sum, quia pauper amavi;165

cum dare non possem munera, verba dabam.

pauper amet caute, timeat maledicere pauper,

multaque divitibus non patienda ferat.

me memini iratum dominae turbasse capillos;

haec mihi quam multos abstulit ira dies!170

nec puto nec sensi tunicam laniasse, sed...