PRAECVRSIO PRONVNTIANDI
Pronuntiatus praecipua sunt tria haec:
- Consonantes c et g sono duriore fiunt - etiam ante vocales e et i.
- Syllaba -ti- ante vocales insequentes distincte (i. e. sine sibilo) pronuntiatur.
- Binae voces ae, au, eu, oe diphthongi (id est quasi a'e, a'u, e'u, o'i) pronuntiantur.
Accedit et quantitas vocis, i. e. tempus, quo opus est ad singularem syllabam pronuntiandam. Consuetudine quidem pronuntiandi moderni factum est, ut accentus in locum quantitatis antiquae succederet.
Vocales Latinae dividuntur
- in vocales simplices: a, e, i, o, u, y
- in diphthongos: ae, au, ei, eu, oe.
Vocales i et u, cum aut ipsae duplices aut una cum aliis vocalibus iunctae accidunt, semivocales pronuntiantur ut: Iulia, Iunii, ientaculum - i. e. [j] -
u ut: uultus (vultus), uerus (verus), uiridis (viridis) - i. e. [w]
u sequens -ng-, -q- et (plerumque) -s- etiam [w] pronuntiatur ut: lingua, aqua, suadeo.
Consonantes aut mutae sunt:
p,
t,
c /
q / (
k) /
x22 (tenues),
b,
d,
g (mediae) aut spirantes:
f,
s,
v (
z originis Graecae),
h aut liquidae:
l,
m,
n,
r.
Spirans s semper durius pronuntiatur.
Syllabae vocalibus continentur. "Latinae vocales omnes et produci et corripi possunt"23, i. e. quaecumque vocalis aut duorum temporum (morarum) aut unius temporis (morae) esse potest. Itaque syllabae aut longae aut breves nominari solent. E. g.: mons duorum temporum est (syllaba longa), montis duorum temporum (duae syllabae breves), scaena trium temporum (una syllaba longa, una brevis).
Syllaba "natura" longa est, cum vocalis longa aut diphthongus accidit: ut pratum, nomen, potio, ut: causa, caelum, amoenus. Donatus grammaticus24 a et o vocales longas nominat.
Syllaba "positione" longa esse potest, i. e. duobus consonantibus vocalem insequentibus ut: captus, illa, uxor - eodem modo atque syllaba, quae vocali continetur consonantibus insequentibus -ns, et -nf ut: libens, confidens, infra.
Nos, qui quidem hodie accentu utimur, differentiam syllabarum longarum breviumve minus animadvertere solemus. Itaque adhuc lege trium syllabarum adiuvamur, quae est haec:
In verbis duarum syllabarum accentus in syllaba paenultima esse solet.
In verbis trium compluriumve syllabarum accentus verbi "ascendit" in antepaenultimam, si paenultima brevis est. E. g.: Látium, ientáculum, philosóphia.
Elementis -que, -ve, -ne verbo subiunctis accentus in syllabam paenultimam immittitur. E. g.: potiones - potionésque; ianua - ianuáve; fuisti - fuistíne?
Exercitationes pronuntiatus (pars prima)
Exercete quinque vocales atque diphthongos ex pronuntiatu restituto25:
- vocales - a - e - i - o - u - atque diphthongos - ae - au - ei - eu - oe - Deinde:
- a - ae / a - au / e- ei / e- eu / o- oe
- Semivocales i et u:
i - Exercete:
iam [ja] - ieci [je:] - iocus - [jo] - ius [ju:] -
iuxta - Iovis - Ianuarius - iustitia - iacio -
u - Exercete:
varius [wa] - verus [we:] - videre [wi] - volo [wo] - vultis [wu] -
vacuus - veho (vehor) - vir - volare - vultus -
u - post consonantes -ng-, -q- et (plerumque) -s- accidens - Exercete:
aqua [kwa] - unguere [ngwe] - sequi [kwi:] - suescere [swe:] -
loqui - suadere - Suebi - distinguimus - consuetudo -
- Consonantes ex pronuntiatu restituto exercendae sunt prout id ex propria pronuntiandi consuetudine regionis nationisve necessarium fuerit, quibus participes huius scholae orti sint.
Exercitationes pronuntiatus (pars secunda)
De syllabis inter se separandis tenenda sunt haec: Una consonans aut binarum altera transit in syllabam insequentem. E. g.: a-mi-cus; ac-ci-de-re. Si duarum consonantium secunda est liquida (l aut r) ambo consonantes in syllabam insequentem transeunt. E. g.: o-blec-ta-men-tum; mi-gra-re. Verba quidem composita ex partibus compositis separantur. E. g.: in-spi-ce-re; ne-sci-re.
- Pronuntiate verba unius syllabae variae longitudinis (quae, nisi vobis nondum nota sunt, in indice verborum inveniuntur aut primum a magistra/-o recte pronuntianda sunt):
sol / est / qui, quae, quod / quis? / sic; deinde syllabas longas velut: dux / lux / nox / nux / pax
- Pronuntiate verba duarum syllabarum. Paenultima vocali correpta continetur:
do-mus / bo-nus / fe-re / e-go / i-ta -
Syllaba paenultima vocali longa continetur:
sa-po / cae-lum / fruc-tus / ve-ni, vi-di, vi-ci
- Pronuntiate verba, quarum una syllaba "positione" longa est:
caccabus / excellens / fenestra / important / libertas / unguentum
Exercitationes pronuntiatus (pars tertia)
- Summatim teneri possunt haec:
Syllabae apertae vocali correpta breves sunt.
Occlusae syllabae longae esse solent.
Syllabae apertae vocali longa aut diphthongo longae sunt.
- Pronuntiate syllabatim vocabula imaginibus Diei Sexti subscripta (p. ).
E. g.: te-le-vi-so-ri-um et ita porro.
Pronuntiate vocabula imaginibus subscripta dialogi De Itinere in Graeciam Futuro (v. Dies Septimus, p. ).
- Sicut in omni lingua etiam in lingua Latina sunt verba loquelaria, quae vocantur26, in quibus viva voce duae vocales in unam contrahi aut - nonnumquam una vocalis cum consonante, quae praecedit aut sequitur - absorberi potest. Ecce aliquot exempla:
[nilaliud] nihil aliud - [cognosse] cognovisse - [laborasse] laboravisse - [laborarunt] laboraverunt - [illamita] illa amita - [neminibi] neminem ibi - [tantummoptima] tantummodo optima - [werumst] verum est. Exstant etiam haec: [widen] viden? (vidisne?) - [skin] scin? (scisne?) et [ak] ac. Eae/ei, qui bene Latine loquuntur, haec tria sola ante consonantes adhibere solent. - In verbis loquelaribus plurium syllabarum quam trium primus accentus in syllaba paenultima - si longa est - manet, secundus in verbo attracto.
- Pronuntiate nunc primam partem dialogi, qui est De Familia (Dies Tertius, p. )! Occuruntne ibi verba, quae in verba loquelaria commutari possint?
- Ad experiendum, si vobis placet: Transformate totam lineam in unum verbum loquelare! Deinde pronuntiate syllabatim! E. g.:
Fa-me-co-ac-ta-vul-pe-sal-t(a)in-vi-ne-a u-v(a)d- . et ita porro.
Fame coacta vulpes alta in vinea27
uvam adpetebat summis saliens viribus,
quam tangere ut non potuit, discedens ait:
nondum...
