I. TEXTS IN PHONETIC TRANSCRIPTION
Table of Contents Translation
Table of Contents 1. A? ulòl na u?gò? at a? marúno? na pagò?.
Table of Contents 1. The foolish monkey and the clever turtle.
Table of Contents Mínsan a? pagò? hába? nalìlígo sa ílog, ay nakàkíta syà na? isa ? púno-?-sági? na lumùlúta? at tináta?ày na? ágos. Hiníla niya sa pasígan, dátapwat hindí nya madalà sa lúpa?. Dáhil díto 5tináwag nya a? kaybígan niya ? u?gò? at iniyálay nyà a? kapútol na? púno-?-sági? ku? itátanim nyà a? kanyà ? kapartè. Tuma?ò? a? u?gò? at hináte nilà sa gitnà? mulá sa magkábila ? dúlo a? púno na? sági?. Ina?kìn na? u?gò a? kapútol na máy ma?a dáhon, dáhil sa panukálà nya na iyòn ay tùtúbo na mabúti káy sa 10kapútol na wala ? dáhon.
Once upon a time, when the turtle was swimming in the river, he saw a banana-tree adrift and being carried along by the current. He dragged it to the beach, but was not able to carry it up to the solid ground. Therefore he called his friend, the monkey, and offered him a half of the banana-tree, if he would plant his part for him. The monkey agreed, and they divided the banana-tree at the middle, half-way from either end. The monkey took the half which had leaves, because he thought it would grow better than the half which had none.
Na? makaraàn a? ila ? áraw, a? púno na? u?gò? ay namatày, yáma? a? sa pagò? ay tumúbo ha?gà? sa magbú?a. A? ma?a sági? ay nahinòg, dátapwat hindí maakyàt na? pagò?. Dahil díto tináwag nyà a? kanya ? kaybíga ? u?gò? at inyálay nya a? ila ? 15bú?a na? sági? ku? àakyatin nyà a? púno?. A? u?gò? ay umakyàt at kumáin na? makàkáya.
When a few days had passed, the monkey's tree died, while that of the turtle grew until it bore fruit. The bananas grew ripe, but the turtle could not climb for them. Therefore he called his friend, the monkey, and offered him some of the fruits of the banana, if he would climb the tree. The monkey climbed up and ate for all he was worth.
Sinábi na? pagò?: "Hulúgan mo akò."
Said the turtle: "Throw me some."
Dátapuwat isinagòt na? u?gò?: "Balat màn at malinamnàm ay hindí kita hùhulúgan."
But the monkey answered: "Though sweet the skins, I'd throw you none."
20A? pagò? ay nagálit at nagsábug sya na? tinìk sa palígid na? púno?. Na? lumuksò a? u?gò ay nátinik syà. Pinagbinta?an nyà a? pagò? at kanya ? hinánap úpa? parusáhan niyà. Nàhúli nya a? pagò? sa kabilà na? isa ? toòd.
The turtle got angry and scattered spines round the foot of the tree. When the monkey jumped down, he landed on the spines. He suspected the turtle and looked for him, in order to punish him. He found the turtle behind a stump.
Sinábi nya sa pagò?: "Kità ay áki ? parùrusáhan. Mamíli 25ka sa dalawà. Dikdikìn kità sa lusò? o lunúrin kità sa ílog?"
Said he to the turtle: "I am going to punish you. Choose between the two: shall I bray you in a mortar or drown you in the river?"
A? marúno? na pagò? ay nagumpisà na? pagsisigàw at hinilì? nya sa u?gò? na, ku? maàáre?, ay dikdikìn siya sa lusò?.
The clever turtle began to shout and begged the monkey, if it were possible, to bray him in a mortar.
Dátapwat isinagòt na? u?gò?: "Ibíbigay kò sa iyò a? parúsa na hindí mo gustò."
But the monkey answered: "I shall give you the punishment you don't want."
30At inihágis nya sa ílog a? pagò?.
And he threw the turtle into the river.
Na? dumápo a? pagò? sa túbig ay nagsisigàw sya at sinábi nyà sa u?gò?: "Salámat, kaybígan. Itò a? áki ? tìráhan!"
When the turtle arrived in the water, he set up a shout and said to the monkey: "Thank you, friend! This is my home."
Note. p. 16, l. 2 a? pagò? hába? nalìlígo? is unusual and no doubt traditional for hába? a? pagò? ay nalìlígo?. Similarly, p. 16, l. 18 Balat màn at malinamnàm ... is traditional (proverbial) for modern Káhit na malinamnàm a? ma?a balàt.
2. A? pagtatakbúhan na? usà at na? susò?.
Table of Contents 2. The race of the deer and the snail.
Table of Contents Isà ? usà ? na?ì?ináin sa gúbat ay nakátagpò na? isa ? susò? na gumàgápa? sa dáhon na? búho?. A? usà ay naghintò na? pa?i?ináin at pinagmasdàn nyà a? mabágal na paggápa? na? 5susò?.
A deer, grazing in the jungle, came upon a snail that was creeping over the leaf of a bamboo-plant. The deer ceased from his grazing and watched the slow creeping of the snail.
Makaraàn a? ila ? sandalì? ay sinábi nyà sa susò?: "Ano ? hína mo ? lumákad! Bákit hindí ka magáral na lumákad na? matúlin? Gáya ko, akù y paráti ? nàhàhábul na? ma?a áso, dátapwat a? matúlin ko ? pagtakbò ay sya ? naglíligtàs sa ákin 10na? áki ? búhay. Dátapwat gáya mò, ku? ikàw ay habúlin na? káhit anò ? kaáway, papáno a? ma?yàyári sa iyo ? búhay? Pího ? ikàw ay màpàpatày."
When a few moments had passed, he said to the snail: "How slowly you walk! Why don't you learn to walk faster? Look at me,-I am often pursued by dogs, but my swift running is what saves my life. But look at you,-if you should be pursued by any foe, what will ever save your life? Surely you will get killed."
Pagkárinig na? susò? sa ma?a salità ? itò ay tini?nàn nya a? usà at kanya ? pinagarálan a? maínam nya ? pa?a?atawàn, 15a? kanya ? mahahába ? paà, at a? malalakàs nya ? lamàn. Iníbig nya na siya màn ay gaya rìn na? usà úpa? siyà ay makatakbò na? matúlin. Dátapwat kanyà ? inakálà? na, ku? pilítin nya na sya y tumakbò, ay hindí sya màhùhulè na? malakì sa usà.
When the snail had heard these words, he looked at the deer and scanned his fine physique, his long legs, and his strong muscles. He wished that he too might be like the deer, so that he could run fast. However, he thought that if he forced himself to run, he should not remain far behind the deer.
Sa gayòn ay isinagot nyà sa usà: "Ikàw ay mapa?matà. 20Hindí mo hinìhinálà? ku? anò a? magágawa na? isa ? may matíbay na paggustò. Hinàhámon kità na makipagtakbúhan sa ákin mula ríto ha?gà? sa ílog na nása bandà ? kalunúran mulà ríto."
Accordingly he answered the deer: "You are overweening. You do not suspect what can be done by one who has a strong will. I challenge you to race with me from here to the river that lies west of here."
A? usà ay tumáwa na? malakàs at isinagòt sa susò?: "Bákit mo inakála ? tàtalúnin mo akò? Sigúro ? ikàw ay magdàdáya?!"
The deer laughed loudly and answered the snail: "How can you think you will defeat me? I suppose you are going to cheat."
25Isinagòt na? susò?, na hindí siya magdàdáya?, at, úpa? máy-roo ? tumi?ìn sa kanilà at magì? hukòm sa kanila ? pagtatakbúhan, ay sinábi nyà na tumáwag silà na? isà sa ma?a kayibígan nilà, na sya ? magígi? hukòm.
The snail answered that he was not going to cheat, and, so that there might be someone to watch them and be judge over their race, he suggested that they call one of their friends to be judge.
A? usà ay pumáyag, at tináwag nilà a? isa ? kálaw, úpa? 30siya ? magì? hukòm.
The deer agreed, and they called an owl to be judge.
Na? magumpisà silà na? pagtakbò ay malakì a? nagì? pagkáhuli na? susò?. Sa kanyà ? pagtakbò a? usà ay nakáraàn na? isa ? mayábu? na damúhan. Naghintú sya úpa? ma?ináin, yáma? malakì a? pagkáuna nya sa susò?. Binálak nyà na pagkátanaw 35nya na dumárati? a? susò? ay...
